Światowy Dzień Konsumenta. Sprawdź, na co uważać podczas zakupów online i jakie prawa ci przysługują

Sprawdź naszą platformę kodów rabatowych! Kupuj online z Naszemiasto.pl

„Wszyscy, z definicji, jesteśmy konsumentami” - te słowa, wypowiedziane 15 marca 1962 roku przez Johna F. Kennedy'ego, stały się fundamentem dla rozwoju polityki prokonsumenckiej. Prezydent USA przedstawiał wówczas przed Kongresem projekt ustawy o prawach konsumentów (Kennedy's Bill of Rights), który wskazywał cztery podstawowe prawa:

• prawo do bezpieczeństwa - ochrony przed produktami, procesami produkcyjnymi i usługowymi, które mogą być niebezpieczne dla życia i zdrowia;
• prawo do informacji - ochrony przed nieuczciwymi praktykami reklamowymi oraz prawo do uzyskiwania wszelkich informacji pomagających w dokonaniu świadomego wyboru;
• prawo wyboru spośród różnych produktów i usług po konkurencyjnych cenach;
• prawo wyrażania opinii, wpływających na kształtowanie polityki konsumenckiej.

W 1983 r., na pamiątkę wystąpienia Kennedy'ego, Consumers International, międzynarodowa organizacja zrzeszająca 240 organizacji i instytucji konsumenckich ze 120 krajów świata, ogłosiła dzień 15 marca Światowym Dniem Konsumenta, uzupełniając katalog wymienionych w ustawie z 1962 r. praw o kolejne pozycje:

• prawo do zaspokojenia podstawowych potrzeb;
• prawo do dochodzenia roszczeń;
• prawo do edukacji konsumenckiej;
• prawo do zdrowego środowiska naturalnego.

W Polsce Światowy Dzień Konsumenta oficjalnie obchodzony jest od 2000 roku. Uczestniczą w nim organizacje konsumenckie i instytucje zajmujące się ochroną praw konsumentów.

Z punktu widzenia prawa, konsument to osoba fizyczna dokonująca z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Konsumentem jest się tylko w sytuacji zakupu od przedsiębiorcy – także od innej osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą. Tylko w tym przypadku kupujący może korzystać z uprawnień przysługujących konsumentom - informuje Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumenta.

Federacja Konsumentów na swojej stronie internetowej zwraca jednak uwagę, że:

"Światowy Dzień Praw Konsumenta to dzień nas wszystkich, bo wszyscy jesteśmy konsumentami. Przedsiębiorcy w innych, pozazawodowych, sytuacjach też są konsumentami jak każdy - w sklepie, w samolocie, na meczu sportowym, kupując mieszkanie, ubezpieczenie, biorąc kredyt, płacąc rachunek za prąd…"

Konsumentem bywa więc każdy z nas i jesteśmy w tej roli praktycznie każdego dnia. Światowy Dzień Konsumenta to doskonała okazja, by uświadomić sobie, jakie pułapki czekają na nas podczas zakupów w internecie, a także jak możemy ich uniknąć. Europejskie Centrum Konsumenckie wskazuje 7 zasad, o których warto pamiętać:

1. Punkt odniesienia - najniższa cena z 30 dni przed obniżką
   Od 2023 roku każdy przedsiębiorca, organizujący wyprzedaż lub promocję, musi poza ceną promocyjną podawać również najniższą cenę z ostatnich 30 dni przed obniżką. To dla konsumentów rzeczywisty punkt odniesienia, który pozwala ocenić atrakcyjność oferty. Informacja o najniższej cenie z 30 dni przed obniżką powinna się pojawić zawsze i wszędzie, kiedy ogłaszane są rabaty dotyczące konkretnego towaru lub usługi, a więc np. w reklamie, przy produkcie w sklepie stacjonarnym i on-line, czy w gazetce sieci handlowej.
2. Masz prawo do reklamacji
   Możesz reklamować kupione na promocji towary na tych samych zasadach, co zakupy w cenie regularnej. W Europie jesteś objęty gwarancją prawną, również na towary przecenione. Oznacza to, że jeśli Twoja suszarka do włosów lub inny produkt okaże się wadliwy, masz prawo do naprawy, wymiany lub - w kolejnym etapie - zwrotu pieniędzy przez okres do dwóch lat od daty zakupu. Wyjątkiem może być konkretna wada, z której wynikał rabat i o której zostałeś poinformowany.
3. Masz 14 dni na zwrot produktu kupionego on-line
   Jeśli kupujesz przez internet, masz 14 dni na odstąpienie od umowy bez konieczności podawania powodu. To czas do namysłu i zapoznania się z produktem, ponieważ gdy kupujesz on-line nie możesz np. przymierzyć ubrań, jak to robisz w sklepie. Należy jednak pamiętać, że niektóre towary łatwo psujące się (np. żywność) oraz przedmioty spersonalizowane (np. grawerowana biżuteria), nie podlegają zwrotowi.
4. Bezpieczne kupowanie w sieci
   Korzystając z e-sklepów pamiętajmy o sprawdzeniu wiarygodności sprzedawcy. Zacznijmy od danych rejestracyjnych przedsiębiorcy, adresu i numeru telefonu. Sprawdźmy czy telefon działa i czy po drugiej stronie jest kompetentny sprzedawca. Wątpliwości powinny budzić występujące na stronie www sklepu literówki, błędy gramatyczne czy niezrozumiałe sformułowania. Jeśli mamy jakiekolwiek zastrzeżenia, lepiej zrezygnujmy z zakupów i poszukajmy oferty w innym miejscu. Sugerujemy unikanie przelewów ekspresowych oraz płatności na prywatne konto bankowe sprzedającego. Jeśli to możliwe, skorzystajmy z opcji płatności za pobraniem. Aby uniknąć przykrych niespodzianek, pamiętajmy o zapoznaniu się z regulaminem zakupów u danego sprzedawcy.
5. Zbyt piękne, aby mogło być prawdziwe
   Czy natknęliście się kiedyś na sklep internetowy oferujący ubrania w niewiarygodnie niskich cenach? Gdzie każdy artykuł dostępny jest w całej gamie kolorów? Cena obowiązuje tylko dzisiaj, a produkty znikają jak świeże bułeczki? To może być oferta sprzedaży w modelu dropshippingu. To legalny sposób handlu, ale niosący dla konsumentów pewne ryzyka. Produkty pochodzą zazwyczaj z Dalekiego Wschodu, co może wiązać się z komplikacjami w przypadku konieczności ich zwrotu lub reklamacji. Ponadto nie zawsze mogą one spełniać europejskie normy w zakresie jakości oraz stwarzać potencjalne ryzyko dla bezpieczeństwa lub zdrowia użytkownika.
6. Bądź odporny na przekazy typu: “zostały tylko 3 sztuki”
   Uważaj na często stosowane przez e-sklepy tzw. dark patterns. To nieuczciwe praktyki wykorzystujące wiedzę o zachowaniach konsumenckich do manipulowania procesem decyzyjnym. Komunikaty typu “prawie wyprzedane”, “10 osób ma ten produkt w koszyku” lub fałszywe zegary, odmierzające czas do końca promocji są często niezgodne z prawdą i mają na celu wywieranie na presji, by konsument dokonał szybkiego zakupu. Jeśli nawet zdarzy się, że produkt zostanie wyprzedany, to pamiętaj, że gdzie indziej możesz znaleźć konkurencyjne, często korzystniejsze oferty.
7. Zachowaj spokój i chroń środowisko
   Niezależnie od sytuacji warto dokonywać zrównoważonych zakupów i podejmować rozsądne, przemyślane decyzje. Daj sobie czas do namysłu. Nadmierna konsumpcja źle wpływa na stan twojego konta i środowisko naturalne.

Pamiętajmy także, by w wirze internetowego szaleństwa, nie stracić zdrowego rozsądku i nie stać się ofiarą cyberprzestępstwa. UOKiK przypomina o tym m.in w kampanii ”Stracisz dane, stracisz pieniądze!”. Te metody są często stosowane przez oszustów do wyłudzania danych i powinny wzbudzać twoją czujność:

• obietnica zarobienia szybkich pieniędzy – wyłudzenie danych (pesel, numer dowodu osobistego);
• fałszywe sklepy internetowe - sprawdzaj wiarygodność e-sklepu zanim dokonasz płatności;
• oszustwa phishingowe - oszust wysyła Ci wiadomość e-mail, która wydaje się pochodzić z legalnego źródła (np. banku, portalu społecznościowego), prosi o zalogowanie i przejmuje Twoje dane;
• atrakcyjna nagroda za grosze – oszust prosi Cię wpłacenie niewielkiej kwoty (mailem, sms-em) w zamian za wartościową nagrodę;
• sprzedaż biletów online przez osoby prywatne oraz nowopoznane osoby na portalach randkowych, które próbują wyłudzić Twoje dane

Bezpieczeństwo w sieci można zwiększyć, stosując się do kilku podstawowych zasad:

• nie odpowiadaj na wiadomości e-mail z prośbą o podanie kodu PIN lub hasła,
• nie wysyłaj pieniędzy do kogoś, kogo nie znasz lub komu nie ufasz,
• inwestuj tylko u licencjonowanych dostawców usług finansowych,
• obserwuj swój rachunek bankowy, w razie niezidentyfikowanych płatności – zablokuj kartę.
• dokładnie sprawdzaj wiadomości jakie otrzymujesz w toku płatności mobilnych i czytaj na co wyrażasz zgodę, i jaki przelew potwierdzasz.

W dochodzeniu swoich praw konsumentom pomagają liczne instytucje, do których można zgłosić się w razie potrzeby. Są to:

• Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów (zasady i prawa obowiązujące w Polsce w kontaktach konsument - przedsiębiorca)
• Urząd Ochrony Danych Osobowych (informacje w zakresie ochrony danych osobowych i prywatności)
• Centrum Informacji Konsumenckiej Urzędu Komunikacji Elektronicznej (prawa i obowiązki konsumenta na rynku usług telekomunikacyjnych i pocztowych)
• Komisja Nadzoru Finansowego oraz Rzecznik Finansowy (informacje na temat ubezpieczycieli i banków oraz gdzie szukać pomocy w przypadku sporu z instytucją finansową)
• Europejskie Centrum Konsumenckie (pomoc i porady w zakresie praw konsumenta podczas podróży po UE, Norwegii, Islandii i Wielkiej Brytanii)
• Urząd Transportu Kolejowego (informacje i prawa związane z podróżowaniem koleją)
• Rzecznik Praw Pasażerów Urząd Lotnictwa Cywilnego (prawa pasażerów przewoźników lotniczych)
• Urząd Regulacji Energetyki (informacje dla odbiorców energii i paliw)
• CERT.PL NASK (zgłaszanie stron internetowych służących do wyłudzeń danych i środków finansowych i oszustw komputerowych)

Sprawdź naszą platformę kodów rabatowych! Kupuj online z Naszemiasto.pl